Güreş, karate, boks gibi mücadele sporlarında sporcular, fiziksel özellikleri bakımından benzer rakiplerle eşleşmeleri için sıklet (ağırlık) kategorilerine ayrılırlar. Bazı sporcular, rakiplerine karşı avantaj elde etme düşüncesi ile yarışma öncesi birkaç gün boyunca bir alt sıklete inmeyi hedefler ve bu doğrultuda hızlı kilo düşme yöntemlerine başvurarak kilo kaybederler. Tartım sonrası ise yarışmaya kadar olan sürede kaybettikleri kiloyu geri kazanırlar. Hızlı kilo düşme yöntemleri ile sporcular bir haftadan daha kısa sürede vücut ağırlığının %2 ila 10’unu kaybederler. Bu yöntemlere; besin ve sıvı alımının ciddi kısıtlanması, aşırı egzersiz yapma, sauna, diüretik ve laksatif ilaç kullanımı ve kusma örnek verilebilir.
Hızlı kilo düşme yöntemlerinin sıvı ve besin ögesi kayıplarına bağlı olarak sağlığa ve performansa birçok olumsuz etkisi bulunur. Hızlı kilo düşme, kan plazmasının azalmasına bağlı kardiyovasküler sorunlardan vücut ısısının düzenlemesine; besin ögesi kayıplarından dolayı glikojen depolarının azalmasından elektrolit dengesizliklerine kadar birçok sağlık sorununu beraberinde getirir. Hızlı kilo düşmenin olumsuz etkileri sağlığın ve performansın zarar görmesi ile sınırlı kalmayıp, ölümlere dahi neden olabilir.
Tüm bu olumsuz etkilerine rağmen hızlı kilo düşme yöntemlerinin sıklet sporlarında yaygın kullanıldığı bilinmektedir. Bu konuda yapılan eski bir çalışmada (1) üniversiteli güreşçilerin %35’inin 5 kg’a kadar olan kilo kayıplarını hayatları boyunca 100 defadan fazla yaşadığı belirtilmiştir. Diğer spor branşlarında da bu yöntemlerin yaygın olarak kullanıldığı bilinmektedir. Ancak, spor branşının kurallarına göre tartım günü ile yarışma günü ya da saati arasındaki süre bu yöntemlere başvurma oranını etkiler.
Diğer branşlarda da bu yöntemlerin yaygın kullanıldığı bilinmekle birlikte; branş kuralları gereği tartım günü ile yarışma günü ya da saati arasındaki süre bu yöntemlere başvurma oranını etkilemektedir. Örneğin karma dövüş sanatları (MMA) sporunda yarışma öncesi resmi tartımdan sonra yarışma süresine kadar 24-32 saat bulunur ve bu geniş süre sporcuların verdikleri kiloyu geri kazanmasına daha fazla olanak tanır. Halter sporunda ise tartım sonrası süre 2 saat gibi kısa bir süredir ancak kısa süreli bir performans olması nedeniyle hızlı kilo düşmenin olumsuz etkileri daha az görülebilir.
Bu doğrultuda spor diyetisyenleri, antrenörler ve spor hekimlerinin sporcuyu yakından izlemesi, hidrasyon durumunu takip etmesi, hızlı kilo düşme yöntemlerinin kullanım riskleri konusunda bilgilendirmesi ve daha uzun dönem stratejileriyle yağ kütlesi kaybı sağlanarak performansı koruyacak şekilde kilo yönetimine teşvik etmesi son derece önemlidir.
Kaynaklar
- Steen SN, Brownell KD. Patterns of weight loss and regain in wrestlers: has the tradition changed? Medicine and science in sports and exercise. 1990;22(6):762-8.
- Franchini E, Brito CJ, Artioli GG. Weight loss in combat sports: physiological, psychological and performance effects. Journal of the International Society of Sports Nutrition. 2012;9(1):52.
