Sporcularda sıvı kayıplarının yaşanması ve karbonhidrat depolarının azalması yorgunluğa neden olur ve performansı olumsuz etkiler. Performansın korunması için egzersiz sırasında sıvı alımı ve karbonhidrat tüketimi ile ilgili çeşitli öneriler geliştirilmiştir. Bu önerilerden hareketle 1960’lı yıllarda Florida Üniversitesinde okul takımının başarısının artırılması için içeriğinde şeker, su ve elektolitlerin bulunduğu bir içeceğin üretilmesi ile spor içeceği kavramı doğmuştur. Bu hikaye, üniversitenin Amerikan Futbol Takımı Gators’dan ismini alan Gatorade’in ortaya çıkış öyküsüdür.
Gatorade’in üretiminden sonra özellikle 1990’lı yıllarda yaygınlaşan spor içecekleri hem kaybedilen sıvının yerine konulması amacıyla hem de karbonhidrat ve elektrolit kaynağı olması sebebiyle tercih edilmektedir. Spor içecekleri; içerisinde karbonhidrat (6-8 g/100 ml) ve sodyum başta olmak üzere potasyum, kalsiyum magnezyum gibi elektrolitler bulunan ürünlerdir.
Bu içecekler karbonhidrat içeriklerine göre farklı türlere ayrılmaktadır:
- Hipotonik Spor İçecekleri: Karbonhidrat içeriği %4’ten daha az olan ürünlerdir. Karbonhidrat gereksinmesinin az, sıvı kaybının yüksek olduğu jokey gibi branşlarda tercih edilir.
- İzotonik Spor İçecekleri: İçerisinde %4-8 oranında karbonhidrat bulunur. Kan osmolaritesine daha yakın bir osmolariteye sahip olduğundan vücut tarafından daha hızlı yararlanılır. Dayanıklılık sporlarından takım sporlarına birçok branşta tercih edilmekle birlikte özelikle 1 saatten uzun süren egzersizler sırasında kullanılır.
- Hipertonik Spor İçecekleri: Karbonhidrat içeriği %8’den daha fazla olan ürünlerdir. Mideyi geç terkettiğinden egzersiz sırasında tercih edilmez. Glikojen depolarının tükendiği ultra-dayanıklılık sporlarından sonra karbonhidrat depolarını yenilemek amacıyla kullanılır.
Spor içecekleri, içeriğindeki karbonhidrat, sodyum ve çeşitli elektrolitler sayesinde diğer içeceklerden daha fazla avantaja sahiptir. İçerisinde bulunan sodyum, egzersiz sırasında kaybedilen elektrolitlerin yerine konulmasının yanı sıra sıvıların emilimine de yardımcı olur ve içeceğin tüketimini kolaylaştırır. Tüm bu yararları nedeniyle sporcuların beslenme planlarında izotonik spor içeceklerine, özellikle 1 saati aşan egzersizler sırasında yer verilmesi önerilir.
Son olarak, enerji içeceklerinin spor içeceği sayılmadığı unutulmamalıdır. Enerji içecekleri, spor içeceklerine göre daha fazla karbonhidrat (%12-14) içerdiklerinden emilim sorunlarına sebep olarak karbonhidratın egzersiz performansına sağlayacağı olumlu etkilerden yararlanılmasını önleyebilmektedir. Bunun yanında spor içeceklerinden farklı olarak enerji içecekleri kafein içermeleri ve kanıta dayalı olmayan birtakım ergojenik destek ürünlerinin eklenmesi sebebiyle sağlığa ve performansa bir yararı olmadığı gibi zararı da olabileceği hatırlanmalıdır.
Spor içecekleri ile ilgili daha detaylı bilgiye ulaşmak isterseniz; 2020 Nisan ayında yayınlanan “Farklı Spor Dallarında Spor ve Enerji İçeceklerinin Kullanımı ve Performansa Etkileri” isimli derlememize buradan göz atabilirsiniz.
Kaynaklar
- Turnagöl, H., Aktitiz, S., Korur, D. C., & Kuru D. (2020). Farklı Spor Dallarında Spor ve Enerji İçeceklerinin Kullanımı ve Performansa Etkileri. Spor Bilimleri Dergisi, 31(1), 29-44.
